تولید 4.3 درصد سیب درختی جهان در ایران؛ کل تولید جهانی 67.5 میلیون تن
به گزارش خبرگزاری فارس ، موسسه برنامهریزی و اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی از تولید 4.3 درصد سیب درختی جهان در ایران خبرداد و اعلام کرد: کل تولید جهانی سیب 67.5 میلیون تن در سال است.
بر اساس آمار وزارت کشاورزی ایالات متحده آمریکا (USDA) در سال 2014 میلادی ، کشورهای چین ، اتحادیه اروپا ، آمریکا ، ترکیه ، هندوستان ، روسیه ، برزیل ، شیلی ، اکراین و آفریقای جنوبی با مجموع تولید 67.5 میلیون تن از کل تولید 71.6 میلیون تنی جهان (94 درصد کل سهم از کل تولید) به ترتیب عمدهترین کشورهای تولید کننده سیب درختی بودهاند که کشور چین به تنهایی بیش از نیمی از این سهم را در اختیار دارد.
سهم ایران دراین میان با عنایت به تولید 3 میلیون تنی سیب در سال 1392 بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی ، 4.3 درصد تولید جهانی است و به لحاظ جایگاه در مقام چهارم تولید جهانی پس از چین ، اتحادیه اروپا و آمریکا قرار دارد. از مجموع تولید جهانی ، حدود 84 درصد به صورت تازهخوری و حدود 15 درصد در صنایع فرآوری به مصرف میرسد که 49 درصد مصرف تازه خوری و 36.5 درصد مصرف سیب در صنایع فرآوری به کشور چین اختصاص دارد. اروپا با در اختیار داشتن 28 درصد صادرات محصول ، بزرگترین صادر کننده و روسیه با در اختیار داشتن 23 درصد واردات ، بزرگترین وارده کننده سیب در جهان هستند.
بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی ، میزان تولید سیب در سال 1392 ، اندکی بیش از 3میلیون تن بوده و استانهای آذربایجان غربی ، آذربایجان شرقی و تهران به ترتیب به عنوان مهمترین استانهای تولید کننده ، در مجموع 51 درصد سهم تولید سهم سیب کشور را در اختیار دارند.
طی سالیان گذشته ، تولید سیب در بین محصولات باغی ، همواره رتبه اول را داشته است. اتخاذ سیاستهای مختلف توسط دولت در طول سی سال گذشته از دو طریق افزایش سطح زیر کشت و افزای عملکرد ، منجر به افزایش بیش از 3 برابری تولید محصول در کشور شده است.
ارقام محاسبه شده عرضه کل و سرانه سیب تازه در کشور بیانگر کاهش عرضه محصول در سال 1391 به دلیل کاهش قابل توجه واردات و افزایش قابل توجه صادرات در این سال نسبت به سال ما قبل آن است. براساس برآورد دفتر صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی ، ضایعات سیب در مراحل مختلف تولید تا توزیع ، 28 درصد است.
ایران با صادرات 200 هزار تن سیب در سال 1392 ، پس از اتحادیه اروپا ، چین ، آمریکا ، شیلی ، آفریقای جنوبی و نیوزلند ، در رتبه هفتم صادرات این محصول در جهان قرار دارد. مقاصد اصلی صادرات سیب ایران کشورهای عراق ، ترکمنستان و افغانستان است.
مطالعات انجام شده در زمینه بازار صادراتی نشان می دهد که هر چند سیب ایران دارای مزیت نسبی صادراتی است؛ اما قدرت رقابت صادراتی و درآمد حاصل از آن دارای روند نوسانی ، ناپایدار و کاهشی است. از اصلیترین دلایل این موضوع میتواند عدم توجه به بازاریابی مناسب محصول در عرصه بینالمللی باشد. بخش اعظم فعالیتها در زنجیره بازرگانی داخلی و خارجی سیب درختی در کشور به صورت سنتی و عدم استفاده از ابزار و روشهای نوین در فرآیند درجهبندی ، بستهبندی حمل و نقل و نگهداری صورت میپذیرد. بهبود وضعیت قدرت رقابت صادراتی سیب و یا حتی ثابت نگاه داشتن آن طی یک برنامه بلند مدت ، در اولین گام ، مستلزم داشتن یک استراتژی صادراتی به مفهوم برنامهریزی و سیاستگذاری مناسب با نگرش حضور دائمی و پرقدرت در بازارهای هدف است. توجه به کاهش هزینههای تولید محصول و افزایش کیفیت آن ، توجه به تبلیغات و بازاریابی مناسب در عرصه بینالملی و رعایت ضوابط بهداشتی و استاندارهای مربوط به کشورهای مبدا از جمله مواردی است که این مهم را محقق میسازد.
علیرغم عدم نیاز به واردات و تکافوی تولید داخلی ، واردات سیب از سال 1384 تا سال 1391 با اعمال تعرفه فصلی و با هدف تنظیم بازار شب عید انجام شده که به دلایلی همچون تاخیر در واردات ناشی از زمانبر بودن صدور تاییدیههای بهداشتی از سوی سازمانهای ذیربط و عدم کنترل میزان محصول وارد شده ، به بخش تولید ضرر وارد نموده است. افزایش حقوق ورودی سیب در سال 1391 و ممنوعیت ورود میوه به کشور از ابتدای خرداد ماه سال مذکور ، واردات سیب در این سال را کاهش داده و در سال 1392 نیز ، میزان واردات صفر بوده است. در سالهایی که محصول به کشور وارد شده ، با قیمتی بیشتر از قیمتهای جهانی ، در بازار داخلی عرضه شده است. واردات عمدتا از کشورهای آفریقای جنوبی ، امارات متحده عربی ، ایتالیا ، ترکیه ، شیلی و فرانسه صورت گرفته است.
دولت ، همچنین از سال 1384 ، طرح ذخیرهسازی سیب درختی را با هدف تنظیم بازار شب عید و با کمک تعاونیهای تولید اجرا مینماید. عدم تمایل بانکها به پرداخت تسهیلات کمبهره به تعاونیهای تولیدی ، فقدان مراکز مناسب بستهبندی ، درجهبندی و سردخانه جهت نگهداری محصولات خریداری شده ، افزایش دخالت و تصدیگری دولت در بازار محصولات ، کیفیت پایین برخی از محصولات خریداری شده ( به ویژه سیب زرد) ، نبود مراکز عرضه مستقیم در برخی استانها ، فقدان نظارت مناسب در زمان خرید و عرضه و عدم برنامهریزی مناسب در برآورد میزان واقعی تولید و نیاز مصرفی در ایام عید و تناسب ذخیرهسازی با ان از جمله مشکلاتی است که طرح ذخیرهسازی در سالهای اجرا با آن مواجه بوده است.
قیمت تضمینی سیب تنها به عنوان قیمت کف بر قیمت مبادلاتی محصول در بازار اثرگذار بوده و خرید مستقیم محصول با کیفیت از باغداران با قیمت توافقی در فصل برداشت تحت عنوان خرید توافقی که سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران از سال 1386 از طریق اتحادیهها و شرکتهای تعاون روستایی در استانهای مختلف کشور آغاز نموده ، گام مناسبی در جهت حمایت از باغداران و کمرنگ نمودن حضور واسطهها و دلالان خرید بوده است؛ ولیکن میزان این خرید با توجه به محدود بودن این گونه تشکلها در استانهای مختلف و پایین بودن توان آنها به لحاظ مالی و امکانات ، قابل توجه نبوده است؛ همچنین با عنایت به دولتی بودن سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران ، ماهیت این نوع خرید نیز یک خرید دولتی محسوب میشود و لازم است تا با تقویت تعاونی و تشکلهای بخش خصوصی ، نقش آنها در ساماندهی بازار محصول افزایش یافته تا با افزایش قدرت چانهزنی باغداران از مشکلات فروش محصول توسط آنها و ضرر و زیانشان کاسته شود. این موضوع نوسانات قیمتی محصول در طول سال را کاهش داده و منافع مصرف کنندگان را در پی خواهد داشت.
قیمت سرخرمن و مصرف کننده سیب در سال 1392 با عنایت به تورم بالای اقتصاد و افزایش هزینههای تولید افزایش داشته است.
ایجاد تشکلهای بازاریابی بخش خصوصی در راستای شکلگیری فضای رقابتی در تامین و توزیع داخلی و صادرات سیب درختی ، تنظیم بازار شب عید از محل تولیدات داخلی و با استفاده از ظرفیت و توانمندی تشکلهای بخش خصوصی ، کاهش نقش دولت در خرید توافقی محصول و افزایش بنیه اتحادیهها و تشکلها به منظور مبادرت به این امر در فصل برداشت ، توجه به فاصله قیمتهای جهانی و داخلی به منظور تعیین تعرفه ارزشی سالانه و عدم نیاز به تعرفهگذاری فصلی ، حمایت از بازسازی و نوسازی کارخانجات فرآوری ، قیمتگذاری محصول و توجه همزمان به سایر ابزارهای حمایتی نظیر پرداخت مستقیم از جمله پیشنهادهای کاربردی به منظور بهبود بازار سیب درختی هستند.