تاریخچه کنسرو و پیشرفت این صنعت

اگرکمی دقت کنیم تعداد بسیار زیادی از قوطی های رنگارنگ و خالی را در اطراف خودمان خواهیم یافت، آب‌میوه، غذای آماده و یا هرنوع خوراکی که داخل آن‌ها بوده به هرحال وقتی برای خرید روزانه به فروشگاه نزدیک محل کارتان یا منزلتان می‌روید با ردیف‌های بسیار زیادی از این قوطی های رنگارنگ مواجه خواهید شد که بسیاری از آن‌ها تقریبا شبیه به آثار هنری هستند به طور منحصر به فردی برای جلب توجه خریدارروی آن‌ها تزئین شده و از برچسب‌های بسیار زیبا استفاده شده که شاید شما چند دقیقه‌ای مقابل ردیف آن‌‌ها بایستید و فقط به آن‌ها نگاه کنید و دست آخر هم شاید در سبد خریدتان بدون هیچ نیازی یکی از آن‌ها را قرار دهید و به لیست خرید خودتان بیافزایید.

اما آیا تا به حال هیچ فکر کرده‌اید که این قوطی‌ها از چه تاریخی و چگونه راهشان را به زندگی ما و کابینت‌های آشپزخانه ما باز کردند؟

امروزه تقریبا 200 سال است که این قوطی‌ها در زندگی انسان نقش تاثیرگذاری را داشته‌اند واز آن زمان تا کنون هم خودشان دست خوش تغییرات بسیاری شده‌اند و هم صنایع مربوط به آن‌ها را وادار به پیشرفت کرده‌اند. "یکی از مسائل مهم ناپلئون بناپارت در جنگ‌های بسیاری که داشته تامین غذا برای سپاهیان خود بوده"

درقدیم وقتی سپاهی برای جنگ روانه می‌شدند، درهنگام عبور از روستاها و شهرهای مسیر خود هرآنچه از خوراکی‌های موجود را که می‌توانستند با خود حمل کنند غارت می‌کردند یا اگر در کشور خودشان بودند حاکمان منطقه را وادار می‌کردند که غذای سپاه را تامین کند بنابراین تقریبا روزانه مجبور به تهیه غذای بودند. این موضوع برای ناپلئون غیر قابل تصور بود که زمان زیادی از لشکریانش به تهیه غذا تلف شود در صورتی که او می‌توانست همان زمان را مشغول کشورگشایی باشد.

بنابراین طبق اطلاعیه‌ای به تمام سرآشپزان معروف کشورش جایزه‌ای کلان معادل 12 هزار فرانک را تعیین کرد و دستور داد که هر کسی که توانست راهی برای پخت غذا و نگهداری طولانی مدت آن به طوری که این غذا در بسته بندی قابل حمل باشد پیدا کندآن جایزه را به او بدهند.

بهترین پیشنهادی که توسط یک سرآشپز معروف برای او رسید و تقریبا قابل اجرا بود این بود که غذاهای آماده را در شیشه‌های شراب بریزند و درب آن‌ها را ببندند و برای تغذیه سربازان به جبهه‌های جنگ روانه کنند. البته این موضوع بسیار تازه بود ولی مهمترین مشکل آن این بود که فقط غذایی مانند سوپ قابل انتقال بود ولی در آن روزگاربهترین گزینه بود بنابراین اولین‌بار غذاهای بسته بندی شده در سال 1795 میلادی در زمان حکومت ناپلئون پای به زندگی بشر گذاشت.

این روش زیاد کارآمد نبود و مشکلات فراوانی داشت ولی در سال 1809 میلادی فردی به نام نیکلاس آپرت  (Nicolas Appert) یا همان <<پدر کنسرو>> توانست بهترین روش برای تهیه کنسرو یا به عبارت دیگری غذای آماده خوردن (Ready_to_Eat = MREs Meals) را به دولت فرانسه داد که هم غذا به صورت بسته بندی مواد غذایی بود هم  قابل نگهداری برای مدت طولانی بود که همان روش استریلیزاسیون بود این فرد توانست جایزه را به خود اختصاص دهد و صنعت کنسروسازی را بنا نهاد.

صنعت قوطی کنسرو در سال 1810 میلادی توسط مردی انگلیسی به نام پتر دوراند پایه گذاری شد او از پادشاه جورج سوم دستوری مبنی بر گسترش آن صنعت دریافت کرد، بنابراین شروع به کار نمود و تمام شبانه روز خود را معطوف به این دستور کرد.

او پس از تحقیقات فراوان و مهاجرت به آمریکا توانست قوطی کنسروی با ورقه نازکی از آهن را بسازد و آن را به صنعت کنسروسازی در سال 1818 میلادی معرفی کند.

این صنعت نوظهور در ابتدا فقط برای تامین تدارک و تغذیه سربازان و لشکریان متولد شده بود که در سال‌های اولیه پیدایش این صنعت 2 اشکال بزرگ بود:

1. روش باز کردن درب قوطی ها
2. طعم و مزه غذاهای قوطی شده

تا این زمان برای باز کردن درب قوطی های حلبی سربازان از سرنیزه‌ها و یا حتی هر وسیله‌ای دیگر نیز استفاده می‌کردند که این خود بسیار کار دشوار و سختی بود. درست در همین زمان بود که دربازکن اختراع شد، وسیله ای قابل حمل و با روش کار بسیار ساده که سال‌ها بعد در آشپزخانه ها و حتی مدل برقی آن نیز دیده شد ولی امروزه بیشتر این کنسروها به سادگی و بدون هیچ وسیله باز می‌شوند با دستگیره‌های طراحی شده برای ساده‌تر باز شدن در قوطی‌ها این گونه قوطی‌ها معروف به <<آسان باز شو>> هستند.

مشکل اول حل شد و سربازان راحت توانستند از کنسروها استفاده کنند ولی مهمترین مشکل طعم و مزه غذاها بود که اغلب ترش مزه بود یا شاید حتی بعضی اوقات مزه قوطی به خود گرفته بود برای حل این موضوع کمی زمان بیشتری نیاز بود که شاید باعث انقلابی بزرگ در این صنعت نیز شد.

در ابتدا آشپزها برای پخت غذاها داخل قوطی‌ها مجبور بودند زمان زیادی این غذاها را داخل همان قوطی‌ها برای طبخ حرارت دهند که این خود باعث از بین رفتن طعم واقعی غذا می‌شد ولی با کمی ابتکار و تلاش بعد گذشت چند سال توانست روشی بسیار ساده کشف کنند و آن راه حل چیزی نبود جز اضافه کردن کمی نمک به آب داخل قوطی. همه ما می‌دانیم وقتی نمک در داخل آب حل شود درجه جوش آب بالاتر می‌رود بنابراین زمان کمتری برای پخت غذا در قوطی‌ها نیاز بود و طعم و مزه آن‌ها کمتر از بین می‌رفت این روش توانست راه کنسروها را بعد از ارتش به منازل ما نیز باز کند.

در سال 1819 توماس کنست و ازرا داگت کارخانه‌ای را در نیویورک تاسیس کردند که در آن سبزیجات، مربا و کمپوت‌های مختلف را به صورت کنسروی تهیه می‌کردند.
با به بازار آمدن این مواد به صورت کنسروی و وارد شدن این محصولات به آشپزخانه‌ها تقاضای آن روز به روز زیادتر می‌شد بنابرین مشکل تهیه قوطی بسیار زیاد به چشم می‌خورد تا آن زمان قوطی‌ها به صورت دستی تهیه شده و در کارگاه‌های بسیار ساده و ابتدایی یعنی تقریبا بین 5 تا 6 قوطی در هر ساعت تولید می‌شد که این به هیچ عنوان نمی‌توانست صنعت نوظهور کنسرو را جوابگو باشد.

بنابراین متخصصان به فکر افتادند که راه حلی مکانیکی برای تهیه ی قوطی‌های خالی کنسرو پیدا کنند ودستگاهی بسازند که با آن بتوانند تعداد زیادی قوطی خالی کنسرو پیدا کنند و دستگاهی بسازند که با آن بتوان تعداد زیادی قوطی خالی برای کارخانه‌ها در روز تهیه کنند.

در سال 1849 میلادی هنری اوانز توانست حق امتیاز دستگاه پرس تولید کننده قوطی کنسرو را به ثبت برسانند او توانست دستگاهی طراحی و بسازد که در هر ساعت بتواند بین 50 تا 60 قوطی کنسرو بسازد بنابراین او توانست به میزان بسیار چشمگیری تقاضای این قوطی ها را با ساخت دستگاهش پاسخ دهد.

صنعت کنسرو سازی هر روز با اتفاقی تازه روبرو می‌شد به طوری که در سال 1898 جورج دبلیو کوب توانست با ابداع روشی بسیار جالب به میزان زیادی این محصولات را بهداشتی کند. او به جای ورقه حلبی برای ساخت قوطی از ورقه آهن گالوانیزه استفاده کرد بنابراین به هیچ عنوان این قوطی‌ها آلودگی های گذشته و مشکلات گذشته را نداشتند درست در همین زمان بود که شیمیدان‌ها توانستند کمک بسیار خوبی برای تکمیل طرح او وکمک به این صنعت برسانند و آن‌ها توانستند ثابت کنند که با اضافه کردن کمی مواد نگهدارنده به قوطی کنسرو می توان آن را به مدت بسیار طولانی‌تری مثلا بین یک تا دو سال نگهداری کرد و این موضوع باعث شد افقی تازه به این صنعت باز شود.

این موضوع باعث شد که بسیاری از آمریکایی‌ها در زمان جنگ بین شمال و جنوب کشور بسیاری از این کنسروها رادر انباری‏های خود برای روزهای اضطراری نگهداری کنند.

کنسرو نقش اصلی خود را در دوران جنگ جهانی دوم برای بشریت ایفا کرد به این صورت که در اروپا تمام پناهگاه‌های عمومی و خصوصی قسمتی را به عنوان انبار مواد غذایی خود درنظر گفته بودند و به میزان مورد نیاز از کنسروهای مختلف آب و سایر ملزومات را در آن‌ها نگهداری می‌کردند که اگر در زمان اضطراری و حمله دشمن دسترسی به منابع غذایی نداشتند بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.

در دوران جنگ جهانی موضوع بسته بندی و شکل ظاهری این کنسروها زیاد مورد توجه واقع نشد اما بعد از اتمام جنگ این صنعت به دنبال بازار فروش خود بود در این زمان بود که نحوه بسته بندی و شکل ظاهری این اجناس نیز بسیار مهم بود و مهندسان و پژوهشگران را وادار کرد تا روش‌های مختلفی را برای چاپ روی قوطی‌ها با جوهرهای پودری ابداع کردند و کمک زیادی به صنعت کنسروسازی رساند.

این زمان، زمان رقابت شدید تبلیغاتی بین شرکت های مختلف تولید کننده کنسرو بود آنها از کلیه روش‌های تبلیغاتی استفاده می‌کردند تا مخاطبان بیشتری را به خود جلب کنند. بنابراین طلایی‌ترین دوران کنسرو را می‌توان در دنیا در دهه های 1940 تا 1950 دانست.

پس از حل مشکلاتی  چون باز کردن درب قوطی‌های غذا و یا نحوه‌ی بسته بندی و نگهداری آن‌ها به مدت طولانی حالا نوبت به ایجاد امکانات رفاهی برای خریداران شد که اصلی‌ترین آن گرم کردن این غذاهای بسته بندی شده یا همان کنسروها بود.

مخترعین و دانشمندان سالهای بسیاری را روی این پروژه وقت صرف کردند وهر کدام راه‌های متفاوتی را ارائه دادند.

اختراع گازهای کوچک سفری:

اختراع و تولید گازهای کوچک سفری که البته در ابتدا بیشتر برای ارتش استفاده می‌شد ودر نهایت برای ورزش‌های کوهنوردی و یا ورزش‌هایی مشابه اختراع شد ولی چندی بعد این اختراعات در زندگی روزمره نیز استفاده شد.

این راه‌حل یک مشکل داشت که افراد مجبور بودند برای استفاده از این کنسروها در سفرها یا  پیکنیک‌های خود وسایل گرمایشی اضافی هم همراه خود ببرند این مورد در موارد خاص استفاده یعنی در ارتش یا ورزش‌ها باعث ایجاد اشکال یا اختلالاتی می‌شود ولی استفاده می‌شد. به همین دلیل محققان دوباره تلاش به اختراع روش‌های جدید دیگری کردند و بعد از طراحی اجاق گازهای سفری و کپسول‌های کوچک گاز مایع وسایل گرمایشی که با الکل مایع نیز کار می‌کرد نیز اختراع شد، اما باز هم قابل قبول نبود.