گیاه رازک، خواص و کاربرد آن در صنایع غذایی

رازك (.L lupulus Humulus )گياهي است دائمي از تيره شاهدانه (Cannabaceae) ،كه در بيشتر نقاط جهان جهت استفاده دارويي و صنعتي كشت مي گردد. قدمت كشت رازك به بيش از يك هزار سال پيش مي رسد. آثار بجا مانده از سال 786 ميلادي نشان مي دهد كه اين گياه در برخي نقاط مانند باغ ها و فضاي مربوط به كليساها به عنوان يك گياه دارويي كشت مي شده است.

گياهــان خــانواده شــاهدانه بــه ســبب وجــود تركيبــات گوناگون، اسانس و رزين از لحـاظ اثـرات ضـدميكروبي بـسيار مورد توجه مي باشند. نتايج حاصل از بررسي عصاره الكلي اين گيـاه حـاكي از ايـــن اســـت كـــه عـــصاره الكلـــي رازک روي سودوموناس آئروژينوزا و اشريشياكلي اثر قابل ملاحظه اي ندارد در عين حال اثر اين عصاره بر روي استافيلوكوكوس اورئوس و باسيلوس سوبتيليس قابل ملاحظه مي باشد.

این گیاه در بيشتر كشورهاي اروپايي، آمريكا، شيلي و حتي استراليا در سطح وسيعي كشت مي شود. رازك به طور متوسط 16 تا 18 سال عمر ميكند. چنانچه شرايط اقليمي و محل رويش مناسـب باشـد طول عمر اين گياه به 30 تا 40 سال نيز مي رسد، ولي 8 تا 10  سال بازدهي اقتصادي دارد.

کاربردها

رازک از گیاهان پر استفاده و پرکاربرد در صنعت دلستر و نوشیدنی است و از عصاره آن به عنوان طعم دهنده در غذا و صنعت نوشابه سازی استفاده می شود. قسمت های مورد استفاده این گیاه، مخروط های ماده (گل های ماده) آن می باشد که دارای بوی معطر و مطبوع با طعم تلخ است.

در گذشته مردم از گل هاي ماده رازك براي معالجه بيماري هايي مانند مالاريا، يرقان و ناراحتي هاي گوارشي استفاده ميكرده اند. بعدها به عنوان ماده اي خواب آور و آرامبخش مورد توجه قرار گرفت. از مواد مؤثره گل هاي آن به عنوان مدر (پاك كننده كليه ها) و ضدعفوني كننده استفاده مي شود. در صنايع داروسازي از مواد مؤثره گل هاي اين گياه، داروهايي آرامبخش و خواب آور توليد مي شود.

گل هاي رازك در صنايع غذايي، كنسروسازي و نوشابه سازي به عنوان طعم دهنده مورد استفاده قرار می گیرد. مواد مؤثره گل هاي رازك در صنايع بهداشتي و آرايشي كاربرد داشته و در تهيه شامپو، كرم و محلول هاي آرايشي جهت حفاظت پوست و مو استفاده مي شود. رازك طي قرن هـا بـه عنـوان داروي مـسكن و آرامبخـش مصرف مي شده است و مصرف آن را به عنوان مفـتح بـراي بـاز كردن انسداد مجاري كبد و طحال و تصفيه خون و براي درمان سيفليس توصيه ميكردند.

طبق مطالعه ای که در سال 2012 منتشر شده است اعلام کرده است که گیاه رازک با در اختیار داشتن دو ماده مهم درون خود در اصل به کاهش چربی و وزن کمک می کند. این دو ماده فلاونوئید و زانتوهومول هستند و قند خون ناشتا را پایین خواهند آورد.

عصاره رازک جزء مهم و جدا نشدنی نوشیدنی مالت و ماءالشعیر به حساب می آید. در واقع از زمانی که شناخت بر روی رازک (Humulus lupulus) یا HOPS بیشتر شد، تنها برای خواص درمانی خاص، مانند رفع بی خوابی و یا مشکلات مرتبط با استرس و اضطراب مورد استفاده قرار نگرفت. البته بسیاری از کسانی که می خواهند خواب خوبی داشته باشند یا استرس اکسیداتیو سلول های مغز خود را کاهش دهند، یا از خطرات مرتبط با اختلالات مغز جلوگیری کنند به سراغ نوشیدنی مالت و ماءالشعیر می روند. 

عصاره رازک موجود در نوشیدنی مالت و ماءالشعیر نه تنها برای فواید دارویی در کاربرد گسترده ای از صنایع غذایی نیز مورد استفاده واقع می شود، بلکه با  کشف دو ماده شیمیایی ضد عفونی در آن به اسامی هومولون و لوپولون، از آن برای کنترل و کاهش مدت زمان فاسد شدن مواد غذایی و نوشیدنی ها استفاده شد. این دو ماده باکتری های مرتبط با فساد مواد غذایی را هدف قرار می دهند و کمک می کنند تا نوشیدنی مالت در عین پایدار ماندن، دارای مواد نگهدارنده شیمیایی مضر نباشد.

در حقیقت، در گیاه رازک یک ماده تلخ به همراه کولین و آسپاراژین وجود دارد. مواد موثر هومولون و لوپولون از مواد آلفا زرین، و بتا رزین موجود در بدنه رازک استخراج می شوند. همچنین گیاه رازک دارای قابلیت ضد باکتریایی نیز می باشد و از این رو عصاره‌ی آن یک دارو ضد میکروبی قوی به حساب می آید.

تاثیر رازک برای پیشگیری از پارکینسون و آلزایمر

وظیفه حفاظتی این گیاه برای جلوگیری از هرگونه آسیب رسیدن به مغز مورد توجه بسیاری از متخصصان است. یکی از جمله خواص عصاره رازک موجود در نوشیدنی مالت و ماءالشعیر جلوگیری از اکسیداتیو سلول های مغز است. استرس اکسیداتیو بسیاری از مشکلات نظیر پارکینسون و آلزایمر را ایجاد می کند که، در روند زندگی فرد در میانسالی و دوران پیری اختلال بوجود خواهد آورد.

رازک برای مبارزه با وقوع سرطان در بدن نیز نقش یک دارو فوق العاده قوی را بازی می کند. در حقیقت، بسیاری از خانم هایی که می خواهند از وقوع سرطان سینه جلوگیری به عمل آورند، می توانند از نوشیدنی مالت استفاده کنند. البته تنها خاصیت ضد سرطانی عصاره رازک به سرطان سینه مرتبط نمی شود. این عصاره موجود در نوشیدنی مالت و ماءالشعیر برای سرطان های روده بزرگ، تخمدان و سرطان پروستات یک مقابله کننده قوی به حساب می آید.