صنعت غذا فرآیندی است که پس از تولید، برداشت و صید محصولات زراعی، باغی، دام، طیور و آبزیان صورت می گیرد و مواد خام را به مواد غذایی آماده مصرف تبدیل می‌کند که شامل روش های نگهداری، فرآوری، بسته‌ بندی می شود و کارخانه‌ های صنایع غذایی فرایند کنترل کیفیت، هدایت، نظارت و مسئولیت فنی واحدهای تولید فراورده‌های مختلف غذایی را به عهده دارند.

محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی ، بخش کشاورزی را از برنامه های خود در چهار سال آینده برشمرد و اعلام کرد: در بخش کشاورزی صنایع تبدیلی و تکمیلی را از مزرعه تا سفره دنبال می کنیم.

وی میزان صادرات بخش کشاورزی را یک پنجم کل صادرات غیر نفتی کشور عنوان و ابراز امیدواری کرد با توسعه صنایع تبدیلی غذایی، سهم صنعت غذایی در سبد صادراتی کشور افزایش یابد.

طی سالهای اخیر این صنعت در صادرات غیرنفتی ایران سهم قابل ملاحظه ای داشته که به دلیل بالا بودن کیفیت محصولات کشاورزی تلاش بر این است که این صادرات بیش از پیش رشد پیدا کند.

طبق آمارها در ماه های نخست امسال سهم صادرات صنایع غذایی و تبدیلی از کل صادرات غیرنفتی کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته یک درصد افزایش داشته و این رقم را به هفت درصد رسیده بود که روند صعودی این صنعت را نشان می دهد.

صادرات صنایع تبدیلی غذایی کشور در نیمه نخست امسال حدود 923 هزارتن به ارزش یک میلیارد و 400 میلیون دلار بود که به لحاظ وزنی 23 درصد رشد داشت در حالی که آمار صادرات نیمه نخست سال گذشته 748هزارتن به ارزش یک میلیارد و 280 میلیون دلار بود.

** سهم 6.6 درصدی صنایع تبدیلی غذایی از سبد صادرات غیرنفتی

«کاوه زرگران» رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران درباره آخرین وضعیت تراز تجاری صنایع غذایی ایران می گوید: صادرات صنایع تبدیلی غذایی کشور در 9 ماهه امسال به یک میلیون و 370 هزارتن رسیده است که ارزش آن حدود 2میلیارد و 75 میلیون دلار برآورد می شود.

به گفته وی، این میزان صادرات از نظر وزنی رشد 13 درصدی و از لحاظ ارزشی رشد نیم درصدی را نسبت به سال گذشته داشته به شکلی که 6.6 درصدی از سهم ارزشی صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است.

دبیر کل کانون انجمن های صنایع غذایی ایران اضافه کرد: افزایش صادرات صنایع تبدیلی غذایی در حالی در 9 ماهه نخست امسال رقم خورد که ارزش کل صادرات غیرنفتی کشور با 2.3 درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل رو به رو شده است.

** سهم بالای لبنیات در سبد صادراتی ایران

آنگونه که دبیر کل کانون انجمن های صنایع غذایی ایران می گوید، شکلات، پنیر، کشک و ماست چهار کالای عمده صنایع غذایی صادراتی کشور از ابتدای امسال بوده است به شکلی که محصول شکلات با 188 میلیون دلار، پنیر و کشک در مجموع با 154 میلیون دلار و ماست با 141 میلیون دلار در حدود 23 درصد از ارزش کل صادرات صنایع تبدیلی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

محصولات رب گوجه فرنگی، سایر محصولات گروه شیرینی و شکلات، انگور خشک کرده، بستنی، کنسرو غیرگوشتی، شیرخشک و آب میوه و کنستانتره به ترتیب اقلام مهم صادراتی صنایع غذایی در 9 ماهه ابتدای سال جاری را تشکیل می‌دهند.

رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق بازرگانی تهران، محصولات صنایع لبنی را با داشتن سهم 30 درصدی از ارزش صادرات صنایع غذایی، عمده ترین گروه محصولات صادراتی این صنعت در دوره 9 ماهه امسال عنوان کرد.

زرگران اظهار داشت: در این مدت 321 هزار تن انواع فرآورده های لبنی به ارزش حدود 620 میلیون دلار صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی پنج درصد و از نظر ارزشی 9 درصد رشد داشته است.

محصولات گروه شیرینی و شکلات با صادراتی در حدود 414 میلیون دلار، رب گوجه فرنگی 139 میلیون دلار و محصولات گروه آبمیوه و کنستانتره نیز با افزایش قابل توجه 238 درصدی ارزشی و 28 درصدی وزنی، با صادراتی در حدود 74 هزار تن به ارزش حدود 99 میلیون دلار، به ترتیب عمده گروه های صادراتی محصولات صنایع غذایی در این دوره را تشکیل می‌دهند.

زرگران به سایر محصولات صنایع تبدیلی که در این دوره رشد صادرات قابل ملاحظه ای را تجربه کرده‌اند، اشاره کرد و گفت: ارزش صادرات صنایع تبدیلی سیب زمینی با رشدی معادل 153 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل به حدود 74 میلیون دلار رسیده است.

** رشد 57 میلیون دلاری صادرات آرد

به گفته رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق بازرگانی تهران، در 9 ماهه امسال صادرات محصول آرد با رشدی 886 درصدی به لحاظ ارزشی به حدود 57 میلیون دلار رسیده و ارزش صادرات محصول ماکارونی کشور نیز در این دوره حدود 40 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 6 درصد رشد داشته است.

دبیرکل کانون انجمن های صنایع غذایی کشور، رشد صادرات خوراک دام، طیور و آبزیان را در این دوره در خور توجه عنوان کرد و اظهار داشت: ارزش صادرات این محصولات با 97 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل در 9 ماهه ابتدای سال جاری به حدود 57 میلیون دلار رسیده است.

** رشد واردات صنایع غذایی

آنگونه که آمارها نشان می دهد، در مقابل صادرات یک میلیارد و 400 میلیون دلاری صنایع تبدیلی موادغذایی، واردات این محصولات نیز به ایران رو به رشد بوده به شکلی که تراز تجاری ایران در این بخش منفی 2 میلیارد و 64 میلیون دلار برآورد می شود.
به گفته زرگران، در 9 ماهه امسال سه میلیون و 396 هزار تن صنایع تبدیلی غذایی وارد کشور شده که ارزش آن معادل سه میلیارد و 464 میلیون دلار است.

دبیرکل کانون انجمن های صنایع غذایی کشور گفته است: میزان واردات صنایع تبدیلی غذایی در مدت یاد شده سهمی 9 درصدی از ارزش کل واردات غیر نفتی کشور بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل چهار درصد به لحاظ وزنی و 17 درصد به لحاظ ارزشی، افزایش داشته است.

وی محصول برنج را با وارداتی به ارزش حدود 1 میلیارد و 44 میلیون دلار، عمده ترین قلم وارداتی صنایع غذایی در مدت مذکور اعلام کرد و گفت: محصولات کنجاله با واردات حدود 957 میلیون دلار، روغن خام 989 میلیون دلار و گوشت گوساله 93 میلیون دلار، مهم‌ترین اقلام وارداتی این دوره را تشکیل می دهند.

** موانعی که صادرات صنایع غذایی از آن رنج می برد

با وجود تلاش ایران برای توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی غذایی، موانعی چون نبود پروتکل های تجاری دو سویه و کارشکنی تعرفه ای کشورهای هدف درباره محصولات صادراتی ایران و نیز هزینه بالای تمام شده تولید از مهمترین مشکلاتی است که دست اندرکاران این صنعت برای رونق صادرات با آن رو به رو هستند.

نمونه اخیر این مشکلات را در افزایش تعرفه لبنیات صادراتی ایران به عراق و ممنوعیت صادرات برخی محصولات کشاورزی ایران به این کشور شاهدیم؛ به گفته رئیس اتحادیه صادر کنندگان محصولات کشاورزی کشور، هر از گاهی صادرات محصولات کشاورزی ایران به علل نامعلوم دستخوش تصمیمات آنی و یک شبه کشورهای هدف مثل عراق، پاکستان و هندوستان می شود، که این به ضرر صادرکنندگان است.

«سیدرضا نورانی» در گفت و گو اظهار داشت: متاسفانه پروتکل های تجاری امروز کشور ما یک طرفه و به سود خارجی ها است که ادامه این روند به تضعیف صادرات غیرنفتی ایران، ورشکستگی صادر کنندگان، تضعیف تولید و کاهش اشتغالزایی منجر می شود.

نورانی گفت: البته علاوه بر عراق ما با کشورهای پاکستان و هندوستان نیز دچار مشکلات تجاری هستیم به طوری که پاکستان با بالا بردن تعرفه از واردات سیب درختی ما و یا با ایجاد شرایط خاص صادرات سیب در ازای نارنگی کینو ممانعت ایجاد می کند.

وی افزود: با وجود این که ما از هند برنج و چای وارد می کنیم اما آنها نیز با تعرفه گذاری های بالا از واردات محصولات ایرانی جلوگیری می کنند در حالی که در یک رابطه تجاری دو سویه باید محصولات ایرانی نیز به راحتی وارد آن کشورها شود نه این که دیوار تعرفه ای برای صادرات ما بگذارند.

وی با اشاره به این که صادرکننده ما قادر به تغییر قوانین تجاری نیست، اضافه کرد: انتظار می رود مسئولان اقتصادی ما با مسئولان اقتصادی کشورهای هدف وارد مذاکره شوند تا روابط تجاری دو سویه داشته باشیم.

وی ادامه داد: برای حمایت از صادرکنندگان داخلی علاوه بر مذاکره با دولتمردان اقتصادی کشورهای هدف به نظر می رسد باید ارگان ها، سازمان های بیمه ای بتوانند صادرات را بیمه کنند تا صادر کننده ما بیش از این متضرر نشود.