دست‌اندازهای صادرات مواد غذایی
چالش هایی که در حوزه صادرات ایجاد شده، گریبان صادرکنندگان مواد غذایی را نیز گرفته است. از یکسو آغاز مجدد تحریم‌ها و دست‌اندازهای بانکی، نوسانات ارزی و به تبع آن افزایش قیمت محصولات، صنعت مواد غذایی را با معضلات جدی مواجه کرده است.
چالش هایی که در حوزه صادرات ایجاد شده، گریبان صادرکنندگان مواد غذایی را نیز گرفته است. از یکسو آغاز مجدد تحریم ها و دست اندازهای بانکی ناشی از آن و از سوی دیگر نوسانات ارزی و به تبع آن افزایش قیمت تمام شده محصولات، صنعت مواد غذایی را با معضلات جدی مواجه ساخته است. سیاست های داخلی درخصوص صادرات هم مزید بر علت شده تا صدور مواد غذایی با مشکلاتی مواجه شود که در مصاحبه با اصلان نوری، مدیر بازرگانی خارجی شرکت کد بانو (دلپذیر)، به بخشی از این مشکلات اشاره شده است. به گفته او، چنانچه موانع پیش روی صادرات برداشته شود، افزایش نرخ ارز می‌تواند برای صادرکنندگان یک فرصت باشد. نوری در عین حال به موانعی همچون افزایش نرخ کرایه حمل و نقل، ارزش‌گذاری غیرواقعی گمرکی محصولات صادراتی، نداشتن مراودات بانکی جهت انتقال ارز حاصل از صادرات با منشأ خارجی و عدم امکان تسویه و رفع تعهد بازگشت ارز حاصل از صادرات اشاره دارد. در ادامه مشروح این گفت وگو را می‌خوانید.
همان‌طور که می دانید نوسانات ارزی از ابتدای امسال برخی از تولید کنندگان را دچار مشکل کرده است. اما می‌تواند یک فرصت برای صادرکنندگان باشد. چطور می‌توان در صنایع غذایی از این فرصت استفاده کرد؟
اگر موانع پیش روی صادرات برداشته و امر صادرات تسهیل شود، این افزایش نرخ می‌تواند به یک فرصت برای افزایش میزان صادرات محصولات غذایی تبدیل شود. یکی از مهم ترین موانعی که در حال حاضر برای صادرات وجود دارد بالا رفتن نرخ کرایه حمل تا ۱۰۰درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل است. از سویی نداشتن مراودات بانکی برای انتقال ارز حاصل از صادرات با منشأ خارجی، عدم امکان تسویه و رفع تعهد بازگشت ارز حاصل از صادرات، از دیگر مسائلی است که می‌توانم به آن به عنوان موانع صادراتی اشاره کنم. ارزش‌گذاری غیرواقعی گمرکی محصولات صادراتی نیز از دیگر چالش‌هایی است که اتفاقا دارای اهمیت زیادی است. چنانچه درخصوص ارزش‌گذاری تجدید نظر شود و فاکتور صادره توسط صادرکننده و مدارک وجه دریافتی ملاک باشد، در امر افزایش صادرات و توسعه بازارهای هدف گام‌های موثری برداشته می‌شود. اغلب کشورهای بازار هدف، عوارض و مالیات را براساس اظهار گمرکی صادرشده در گمرکات ایران محاسبه و آن را از واردکننده دریافت می‌کنند. ارزش‌گذاری غیرواقعی باعث پرداخت مبالغ بالاتر و در نتیحه بالا رفتن قیمت تمام شده و غیررقابتی شدن کالاهای ایرانی می‌شود و عملا مشتری از ادامه همکاری با ایرانی ها خودداری می‌کند و صادرکننده، بازاری را که با هزاران زحمت و با صرف زمان و هزینه زیادی به دست آورده است، به راحتی از دست می دهد.
به اعتقاد شما دولت باید چه سیاست های تشویقی و حمایتی را برای افزایش صادرات مواد غذایی اعمال کند؟
یکی از سیاست های تشویقی دولت برای افزایش صادرات، تسهیل امور اجرایی برای صدور کالاست. نباید مانعی برای تحقق این امر به وجود بیاید. اگر موانع مربوط به بازار هدف است و از توان صادرکننده خارج است، دولت باید راسا نسبت به رفع آن اقدام کند. علاوه بر این، موارد دیگری همچون کنترل نوسانات ارزی، سوبسید برای حمل ونقل، عقد قراردادهای تعرفه ترجیحی با بازار هدف، تسهیل در انتقال وجوه حاصل از صادرات به ایران با ایجاد شبکه بانکی، پرداخت جایزه (یارانه) صادراتی به صادرکنندگان، لغو عوارض صادراتی، در اختیار گذاشتن اطلاعات به روز مورد‌نیاز بازارهای هدف توسط وابسته های بازرگانی و همکاری تنگاتنگ، پرداخت کمک هزینه شرکت در نمایشگاه های خارجی، تسریع در استرداد به موقع مالیات ارزش افزوده کالاهای صادراتی، تسهیل واردات مواد اولیه مورد‌نیاز و کاهش تشریفات گمرکی برای واردات و صادرات، تجدید نظر در ارزش گذاری کالاهای صادراتی و خروج صادرات از بلاتکلیفی می‌تواند صادرکنندگان را به صدور کالا امیدوار کند. به اعتقاد شما با توجه به وضعیت کنونی، سرمایه گذاری در ماشین‌آلات می‌تواند نیاز صنعت غذایی را برآورده کند یا سرمایه گذاری در نیروی انسانی ماهر و نوآور؟
توسعه صادرات هر دو بعد را می‌طلبد؛ یعنی تولید محصولات متنوع با رویکرد نوآوری و نحوه بازاریابی و ورود به بازار هدف و توسعه آن. برای توسعه صادرات مواد غذایی با توجه به توسعه در تمام زمینه‌ها در دنیا، سرمایه گذاری در بخش توسعه و به‌روزرسانی ماشین‌آلات و در کنار آن در بخش نیروی انسانی ماهر توامان لازم است.بازارهای فعلی یک بازار رقابتی شدید با نوسانات زیاد است و رقبا هر روز با تکنولوژی‌های مدرن در صدد تولید و ارائه محصولات جدید با تنوع‌های خاص و با شیوه های مختلف، در این بازارها فعالیت می‌کنند، بنابراین برای اینکه از این قافله عقب نمانیم باید همیشه نوآوری در بخش تولید محصولات متنوع و جدید داشته باشیم و داشتن محصولات جدید علاوه بر داشتن ماشین آلات مدرن نیازمند افراد نوآور و توانمند است. توسعه بازارهای صادراتی در مرحله بعد از تولید نیز نیازمند افراد ماهر و توانمند برای بازاریابی، ورود به بازارهای جدید و توسعه فروش است.
یکی از موارد مهم در بحث صادرات مواد غذایی، موضوع برندینگ و بسته بندی است. وضعیت رقابتی ایران در این زمینه چگونه است و چه نوآوری‌هایی می‌توان در این خصوص به کار گرفت؟
همان‌طور که می‌دانیم، برندینگ بحث مهمی در بازارهای صادراتی بوده و این امر مستلزم صرف زمان و هزینه زیاد است. ثبت برند در کشورهای بازار هدف، یکی از اقداماتی است که از سوءاستفاده احتمالی بعدی افراد سودجو پیشگیری می‌کند. در قدم بعدی ارائه محصول باکیفیت با بسته بندی جذاب اهمیت زیادی دارد. همه بر این امر واقفیم که قبل از هرچیز حتی کیفیت و قیمت مناسب، بسته بندی جذاب موجب می‌شود مصرف کننده برای خرید آن محصول یک قدم نزدیک تر شود. بنابراین بسته بندی خوب و متناسب با ذوق و سلیقه مصرف کنندگان بازار هدف از نظر طراحی، رنگ آمیزی، سایز و نوع شکل آن از اهمیت بالایی برخوردار است. وضعیت ایران در زمینه برندینگ در بازارهای هدف مناسب نیست؛ زیرا یا صادرکنندگان هرگز به فکر برندینگ در بازارهای هدف نبودهاند یا به دلایلی در این خصوص موفق نبودهاند. عدم اعتماد به ثبات بازارهای هدف که عمدتا بازارهای آشفته کشورهای تازه استقلال‌یافته یا کشورهای همسایه درگیر جنگ بوده است یکی از دلایل عدم موفقیت در برندینگ است. دلیل دیگر هم به عدم حمایت دولت در بخش هزینه ها و عدم همکاری وابسته های بازرگانی و اقتصادی ایران در کشورهای بازار هدف برمی‌گردد.
در میان چالش‌های صادراتی، برند سازی به عنوان یک چالش مهم مطرح است. حال آنکه برای برندسازی باید برنامه داشت. برندهای موفق ابتدا از سطح ملی آغاز به کار کرده و پس از جلب اعتماد مصرف کنندگان داخلی، با بهره گیری از تکنیک ها و روش های نوین بازاریابی، هویت واقعی خود را به جهان می‌شناسانند. ثبت برند، تاسیس نمایندگی های بازاریابی و فروش، ایجاد سیستم توزیع مناسب، تبلیغات به شکل های مختلف، همچنین اجرای برنامه های انگیزشی و تشویق مصرف کنندگان به خرید یک محصول از برند خاص، می‌تواند تعریف برندینگ را که همان ایجاد ذهنیت نسبت به برند به شکل خاص در مصرف کنندگان است، متجلی کند؛ زیرا این فرآیند فراتر از فروش کالاست. البته این نکته را اضافه کنم که وضعیت محصولات ایران در زمینه بسته بندی نسبت به گذشته بهبود یافته و در آن خصوص در حال پیشرفت هستیم. در بازارهای جهانی هم نسبت به رقبا در جایگاه قابل قبولی قرار داریم. با تنوع در بسته بندی و ایجاد رابطه بین بسته بندی و سلیقه بازار هدف از نظر شکل و طرح، می‌توان بیشتر در این بازارها حضور یافت. امروزه با توسعه تکنولوژی‌های مدرن بسته بندی و طراحی، باید مدام در ایجاد تنوع بسته بندی و بهتر کردن طرح ها تلاش کرد.