به گزارش ایرنا، پیش از این زعفران ایران به شکل فله ای به کشورهایی همچون اسپانیا و ایتالیا صادر و از آنجا با بسته بندی این کشورها، به دیگر کشورها صادر می شد؛ این اقدام به ضرر تولید کنندگان و تجار ایرانی بود. در سال های اخیر، با دراختیار گذاشتن پیاز زعفران ایران به کشور افغانستان، این کشور به یکی از رقیبان ایران در تولید و عرضه زعفران تبدیل شده است.

هر چند تولیدات زعفران در کشور افغانستان به دلیل شرایط آب و هوایی درحد ناچیزی است اما این کشور در آینده می تواند در تولید این محصول منحصر به فرد خطر بزرگی برای ایران بشمار آید. این امر نگرانی هایی را برای تولید کنندگان و دست اندرکاران این صنعت ایجاد کرده است.

برخی کارشناسان براین باورند که هم اکنون ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا به شمار می رود و می تواند با ثبت جهانی این محصول استراتژیک مالکیت آن را برای خود حفظ کند.

زعفران در ایران به ویژه در شهرستان‌های قاینات ( روستاهای فندخت، بهناباد، استند، آبیز، اسپاد، اردکول)، فردوس، بشرویه، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی و شهرستانهای تربت جام، تایباد، باخرز، تربت حیدریه، گناباد، نیشابور و بجستان، کاشمر، خلیل آباد در استان خراسان رضوی و به تازگی در استان‌های فارس، کرمان، لرستان، قزوین، اردبیل و استان آذربایجان شرقی کشت می‌شود.

گزارش ها حاکی از آن است که رقیبان جدیدی از جمله افغانستان، یونان، مراکش، ترکیه و هند در زمینه تولید و تجارت زعفران فعال شده‌اند؛ حتی چین با روش‌های گلخانه‌ای به تولید زعفران روی آورده ‌است.

** زعفران ایران در پیچ و خم جهانی شدن

«غلامرضا میری» نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران در گفت و گو با ایرنا گفت: زعفران ایران با وجود این که یک کالای منحصر به فرد و استراتژیک به شمار می رود اما هنوز ثبت جهانی نشده است اما آنچه که از سوی اتحادیه پس از گذشت سال ها اتفاق افتاده این است که زعفران ایران در پنج منطقه ایران از جمله خراسان رضوی و جنوبی به ثبت جغرافیایی رسیده است.

وی با بیان اینکه به طور قطع ثبت جغرافیایی برای چنین کالای ارزشمندی کافی نیست و باید با وجود رقیبان زیادی که دارد به ثبت جهانی در لیسبون پرتغال برسد، گفت: در غیر این صورت امکان این وجود دارد که زعفران روزی به نام کشوری دیگری ثبت شود.

نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران تصریح کرد: ثبت جهانی میراث یک کشور تنها توسط دولت ها صورت می گیرد بنابراین انتظار می رود دولت درخصوص ثبت جهانی این کالای مهم تدابیری بیندیشد زیرا اگر دیر بجنبیم این کالا نیز همانند برخی رشته های ورزشی ما توسط دیگر کشورها به ثبت جهانی خواهد رسید که این موضوع نگران کننده است.

وی گفت: طبق آمارها سال گذشته حدود 400 تن زعفران در سطح زیرکشت 123 هزار هکتار از اراضی در سراسر کشور تولید شد و نزدیک 252 تن از این محصول به 47 کشور هدف در دنیا صادر شده است.

میری اضافه کرد: مصرف زعفران در کشور ما به گونه ای است که سالانه 20 درصد مصرف خوراکی و سوپرمارکتی داشته و مابقی صادر می شود. در دنیا نیز 80 درصد این محصول به مصارف صنعتی، دارویی ، صنایع آرایش و بهداشتی ، رنگ ، صنعت غذایی و نوشیدنی ها ، شیرینی و شکلات می رسد.

به گفته نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران، سرانه مصرف این محصول برای هر ایرانی یک گرم در سال است.

میری افزود: ایران به دلیل مشکلاتی که در بحث صادرات دارد بخش عمده تولیداتش توسط کشورهایی همچون افغانستان، اسپاینا، ایتالیا و امارات متحده عربی خریداری و صادر می شود اما این که اکنون افغانستان در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن دارد؛ به دلیل این است که خودمان اجازه این موضوع را به آنها دادیم، زیرا بین 8 تا 10 سال گذشته پیاز زعفران را با انگیزه این که افغان ها، پیاز زعفران به جای خشخاش بکارند، به این کشور دادیم.

وی افزود:حتی کارشناسانی برای کشت این محصول به افغانستان اعزام شده اند و این بدان معناست که ما محصول استراتژیک کشور خودمان را در اختیار افغانستان قرار دادیم.

نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران با بیان اینکه هر ساله بخش قابل توجهی پیاز زعفران به افغانستان قاچاق می شود و به همین دلیل آنها هر سال کشت زعفران را افزایش می دهند، گفت: اکنون کشورهایی افغانستان را از لحاظ سیاسی، اقتصادی و استراتژیک حمایت می کنند تا برای خودشان (به غیر از ایران) تامین کننده دومی داشته باشند بدان معنا که تنها تامین کننده زعفران در دنیا ایران نباشد، تا از این اتفاق آن ها سود لازم را ببرند.

وی گفت: با اهدا پیاز زعفران به دولت افغانستان در سال های اخیر، اکنون در 16 ایالت این کشور، کشت زعفران انجام می شود.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران ادامه داد: در گذشته تصور ما از افغانستان یک کشور تریاک خیز بود اما اکنون به یک کشور زعفران خیز تبدیل شده است به طوری که سال گذشته زعفرانی که ما به آنها هدیه داده بودیم، بهترین زعفران جهان در برلین آلمان معرفی شد.

میری اظهارداشت: ثبت جهانی زعفران باید در معاهده لیسبون پرتغال ثبت شود زیرا اگر محصولی به نام کشور دیگری ثبت شود و کد جی آی دریافت کند برای صادراتش باید دیگر کشورها به آن حق لیسانس پرداخت کنند.

وی براین باور است که اگر ما حرکتی انجام ندهیم، زعفران ایران به نام افغانستان ثبت می شود و باید ما برای صادرات حق لیسانس بپردازیم.

نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران با اشاره به اینکه اکنون تجار ایرانی با محدودیت هایی در بخش صادرات در بازار جهانی مواجه هستند که باعث شده خودمان محصول استراتژیک مان را دو دستی به کشور افغانستان صادر کنیم، گفت: تاجر ایرانی اکنون نمی تواند زعفران را به عربستان سعودی ، آمریکا ، چین و هند صادر کند بنابراین ناچار است زعفران تولیدی خود را به تاجر افغانی بفروشد تا آن ها زعفران ما را صادر کنند.

وی براین باور است که اگر محدودیت صادرات نداشته باشیم، چنین مسائلی رخ نمی دهد زیرا اکنون زعفران صادر کننده ایرانی توسط افغان ها و به اسم زعفران افغان به دنیا می فروخته می شود و ما چاره ای جز پذیرش این موضوع نداریم.

میری با اشاره به اینکه این موضوع به نفع زعفران و منافع ملی کشور نیست و با ادامه این روند بازارهای صادراتی مان در جهان را از دست خواهیم داد، گفت: با این وجود تا به حال هیچ اقدامی از سوی دولتمردان صورت نگرفته و این درحالی است که درحالی که آن ها حداقل می توانند محدودیت های صادراتی را بردارند تا تجار ایرانی خود به صادرات این محصول با نام و برند ایران اقدام کنند.
میری اظهارداشت: طبق گزارش ها افغانستان هفت تا 12 تن محصول زعفران در سطح زیرکشتی به میزان هشت هزار هکتار تولید دارد و در سال های اخیر به یکی از تولید کنندگان زعفران تبدیل شده است.

وی درخصوص قیمت زعفران ایران گفت: درحال حاضر قیمت هر کیلوگرم زعفران ایران در داخل کشور از کشاورزان خریداری می شود بین 7.5 تا 13 میلیون تومان است.

نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران تصریح کرد: حال قیمت زعفران ایران در بازارهای جهانی بین 500 تا هزار دلار است.

نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران درباره بسته بندی زعفران گفت: برخی مدعی هستند که مشکل زعفران ایران در بازارهای جهانی بسته بندی آن است، درحالی که اینگونه نیست؛ زیرا طی سال های اخیر بسته بندی های زعفران ایران به مراتب شیکتر و متنوع تر از دیگر کشورهای صادر کننده بود.

وی ادامه داد: به طور مثال بسته بندی زعفران ایرانی در مقایسه با بسته بندی زعفران اسپانیا و ایتالیا ، شیک تر متنوع تر است و بسته‌بندی اسپانیا مربوط به 20 سال پیش است که هنوز به همان شکل و شمایل محصول خود را می فروشند.

میری یادآور شد: شرکت ها و واحد بسته بندی و صادرات ایران برای یک واحد از یک گرم تا یک مثقال و کیلوگرم، ده ها بسته بندی شیک و متنوع دارد و معضل ما بسته بندی محصول نیست.

به گفته وی، اکنون ظرفیت بسته بندی اتحادیه صادرکنندگان ما هزار تن در سال است؛ در حالی که ما 400 تن تولید زعفران در سال داریم.

میری درباره زعفران فله ای نیز گفت: زعفرانی که حتی به افغانستان صادر می شود از مبادی قانونی با شناسه، بارکد، برند و بسته بندی انجام می شود اما بسته بندی های ما بزرگ و کیلویی است؛ زیرا ما کمتر از بسته بندی کیلویی نمی توانیم صادر کنیم.

وی در تشریح علت صادرات کیلویی زعفران، گفت: زعفران کیلویی به مصارف صنعتی می رسد؛ به دلیل این که به صرفه نیست زعفران با حجم پایین از ما خریداری نمی شود. به طور مثال تفاوت قیمت زعفران با حجم پایین و بالا کیلویی 100 تا 300 دلار (به دلیل هزینه های حمل و نقل) گران تر است.

میری با بیان این که حداکثر صادرات زعفران در بسته بندی های یک کیلوگرمی است اضافه کرد: از ما بسته های بزرگ زعفران خریداری می کنند و ما نیز ادویه و قهوه را در بسته بندی های بزرگ خریداری و وارد می کنیم.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ایران براین باور است که همانند قاچاق مواد مخدر نمی توان از خروج پیاز زعفران از کشور نیز ممانعت کرد اما اگر محدودیت های صادراتی حذف شود؛ به طور حتم از قاچاق این محصول جلوگیری می شود.

میری اظهارداشت: اکنون نزدیک یک سال است که به دلیل تشدید تحریم ها علیه ایران، صادر کنندگان زعفران دچار محدودیت های صادراتی شده اند؛ به طور مثال اگر ما بخواهیم زعفران صادر کنیم باید پیمان سپاری کنیم و ارز حاصل از صادرات را به کشور بازگردانیم درحالی که این امر با توجه به شرایط تحریم ها و مشکلات در نقل و انتقال پول ممکن نیست.

وی تصریح کرد: به طور حتم ما به دنبال آن هستیم که همانند گذشته ارز را به کشور خودمان بیاوریم اما امکانش وجود ندارد زیرا خود دولت نیز نمی تواند ارز وارد کند و این درحالی است که دولت برای ما شرایط صادرات در قبال واردات را پیشنهاد داده است تا از معافیت مالیاتی و جوایز صادراتی بهره مند شویم اما باید بگوییم که ما وارد کننده نیستیم و تخصصی در این کار نداریم.

وی از دولت خواست تا راهکار جدیدی برای ورود ارز تجار زعفران ایجاد کند تا مجبور نباشند زعفران ایران را به ثمن بخت به افغانستان بفروشند.

نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران با بیان اینکه برای محموله واردات حداکثر برگشت پول 6 ماه است، گفت: پول زعفرانی که صادر می شود باید 15 تا 20 روزه به دست تاجر برسد تا بخش های بعدی صادرات را آماده و ارسال کنند.