در شرایطی که تغییرات جوی ، بالا رفتن عمر باغ های چای ، قدیمی شدن کارخانجات فرآوری ، هجوم چای قاچاق و غیرقاچاق خارجی به بازار ایران و هوشیاری رقبای خارجی از طریق ایجاد تنوع در محصولات ، جذابیت در بسته بندی و پایین نگه داشتن قیمت ، روز به روز فضا را برای تولید و عرضه چای ایرانی ، تنگ و تنگ تر کرده و توجیه اقتصادی این عرصه را از بین برده است ، خود ما نیز در ارائه و معرفی مزیت های چای ایرانی کوتاهی کرده ایم.

بسیاری از شهروندان ایرانی از خواص چای ایرانی اطلاع کافی ندارند که درصورت آگاهی بخشی و معرفی آن ، چای محصول داخل را بیش از گذشته در سبد مصرف خانوار خود قرار خواهند داد و این امر ، بازار تقاضا را تحریک کرده و کشاورزان ایرانی را به تولید بیشتر دلگرم خواهد کرد.

رییس مرکز تحقیقات چای کشور در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا ، استفاده نکردن از سموم شیمیایی در باغ های چای کشور و در نتیجه ، نبود ترکیبات شیمیایی در محصول به دست آمده را مهم ترین مزیت چای ایرانی در مقایسه با محصولات خارجی عنوان کرد.

سیروس آقاجان زاده درباره میزان تولید و سرانه مصرف چای داخل گفت: مصرف سرانه چای داخل کشور براساس آمارهای موجود ، بین 1.1 تا 1.5 کیلوگرم است که با این حساب ، سالانه 80 تا 110 هزار تن چای به مصرف می رسد و چای تولید داخل تا 20 درصد این میزان را تامین می کند.

به گفته وی در سال 91 ، کشاورزان ایرانی 30 هزار تن و سال 92 هم حدود 20 هزار تن چای خشک تولید کردند که همه ساله بیشتر آن در داخل مصرف می شود و حدود 10 تا 20 درصد چای تولید داخل با کیفیت متوسط به کشورهای همسایه صادر می شود و چای درجه یک ایرانی ، مصرف کننده داخلی دارد.

آقاجان زاده یادآور شد: تولید چای در سال های اخیر روند کاهشی داشته است به طوریکه میزان چای تولیدی پنج سال قبل کشور ، 50 تا 60 هزار تن بوده است.



**عوامل موثر بر کاهش مصرف چای داخلی

وی تاکید کرد: عوامل متعددی در کاهش تمایل افراد به مصرف چای داخلی طی سالهای گذشته دخیل بوده اند که مهم ترین آن ، تغییر ذائقه آنهاست.

در زمان های قدیم ، بیشتر مردم چای را بدون هیچگونه افزودنی مصرف می کردند و برخی نیز افزودنی های طبیعی مانند دارچین ، هل ، گل سرخ و بهار نارنج به آن اضافه می کردند اما در سال های اخیر با ورود چای های معطر خارجی ، ذائقه مردم کشور نیز به سمت اینگونه چای ها متمایل شده است.



**عوامل موثر بر کاهش تولید چای :

به گفته رییس مرکز تحقیقات چای ، تولید چای برای کشاورزان ، باغداران و کارخانه داران به نوعی غیراقتصادی است و با توجه به قیمت چای ، هزینه های تولید بسیار گران تمام می شود.

وی ابراز امیدواری کرد با افزایش قیمت خرید برگ سبز چای در سال جاری ، انگیزه بیشتری در کشاورزان برای کشت چای ایجاد شود.

آقاجان زاده ، شرایط آب و هوایی را از دیگر عوامل موثر در میزان چای تولیدی عنوان کرد و گفت: باغ های چای اغلب در دامنه ها واقع شده اند و از آنجا که بیشتر آنها دیم هستند عدم پراکنش مناسب بارندگی و خشکی تابستان می تواند کاهش محصول آنها را به دنبال داشته باشد.

وی با بیان اینکه بازار رقابتی در داخل وجود ندارد ، گفت: عملیات باغداری و بهزراعی مناسب صورت نمی گیرد و صنعت کارخانجات فرآوری هم سرمایه گذاری لازم نمی شود.

آقاجان زاده با بیان اینکه باغ های چای ، وسعت کمی دارند و به صورت خرده مالکی اداره می شوند ، این موضوع را از عوامل افزایش هزینه های تولید در این بخش ذکر کرد.



**عوامل تاثیرگذار بر کیفیت محصول چای

وی ادامه داد: بخشی از کیفیت چای نیز به مرحله قبل از فرآوری برمی گردد به عنوان مثال اگر نحوه برداشت برگ سبز چای مناسب نباشد کیفیت محصول نهایی پایین می آید و در مرحله برداشت با دست یا به صورت ماشینی نیز باید استانداردهای لازم رعایت شود.

وی تاکید کرد: مدیریت مناسب باغ چای نیز در کیفیت محصول ، تاثیرگذار است ، برای نمونه چنانچه باغداران در فصول گرم سال ، آبیاری را اجرا کنند هم عملکرد و هم کیفیت تولید چای بالا می رود درغیراینصورت ، برداشت برگ های شاداب نخواهیم داشت.

آقاجان زاده به تاثیر مرحله فرآوری در کیفیت چای تولیدی اشاره کرد و گفت: وقتی برگ سبز چای وارد کارخانه می شود هم دستگاه ها و هم محیط فرآوری چای باید از استانداردهای لازم تبعیت کند تا چای ، کیفیت خوبی داشته باشد.

وی بسته بندی مناسب را از دیگر عوامل موثر بر حفظ کیفیت چای عنوان کرد و گفت: کیفیت نگهداری و بسته بندی برگ چای نیز باید به گونه ای باشد که طعم و طراوت چای حفظ شود.

وی با بیان اینکه بخشی از کیفیت ، طعم و رنگ چای نیز به رقم و واریته گیاه آن مربوط می شود ، ادامه داد: درختچه های چای که در ایران کشت می شوند از ارقام و کلون های چینی هستند که کیفیت خوبی دارند و چنانچه ، استانداردهای لازم در زمینه کاشت ، داشت ، برداشت ، فرآوری و نگهداری آنها رعایت شود محصول خوبی به دست خواهد آمد.

رییس مرکز تحقیقات چای کشور خاطرنشان کرد: برخی شرکت ها به منظور طعم دهی ، اسانس های خاصی به برگ های خشک چای اضافه می کنند که این مواد باید طبیعی باشد و برخی نیز رنگ هایی به چای می افزایند.

وی درباره ضرر و زیان های احتمالی مواد افزودنی محصول چای برای سلامت افراد نیز گفت: تشخیص و اعلام سلامت مواد طعم دهنده یا رنگ و اسانس چای برعهده سازمان استاندارد است.

آقاجان زاده یادآور شد: به نظر می رسد آن دسته از محصولات چای که از مجرای قانونی وارد کشور شده اند از استانداردهای لازم برخوردارند ولی درباره سلامت چای های قاچاق ، علامت سوالهایی وجود دارد.

وی درباره امتیازات چای ایرانی نسبت به چای وارداتی گفت: خوشبختانه مصرف سموم شیمیایی در باغ های چای کشور نداریم به دلیل اینکه آفات و بیماری های باغ های چای در کشور ما بسیار اندک است و آفت شپشک چای نیز در باغ های ایران از طریق مبارزه بیولوژیک کنترل می شود.

رییس مرکز تحقیقات چای کشور تصریح کرد: میزان ترکیبات شیمیایی چای ایرانی نسبت به چای های تولیدی دنیا ، بسیار ناچیز است.

وی ادامه داد: استفاده نکردن از سموم شیمیایی در باغ های چای ما ، موجب شده محصول با کیفیت تر و سالم تری عرضه کنیم که این امر ، پتانسیل بی نظیری برای چای ایرانی به شمار می آید اما متاسفانه این ظرفیت به خوبی معرفی نشده است.



**استفاده مداوم از رنگ و اسانس های غیرمجاز ، سرطان زاست



محمدعلی سحری استاد گروه صنایع غذایی دانشگاه تربیت مدرس نیز که سالها تحقیقات متعددی در زمینه محصولات کشاورزی و صنایع غذایی کشور انجام داده است به خبرنگار علمی ایرنا گفت: به نظر می رسد چای داخلی از نظر سلامت مطمئن تر باشد چون افزودنی رنگ و طعم ندارد و البته چای خارجی اگر از مسیرهای صحیح خریداری ، وارد شده و توزیع شده باشد از لحاظ کیفیت خوب است.

وی درباره عوارض استفاده از چای های خارجی همراه با افزودنی های مختلف اعم از اسانس و رنگ نیز اظهار داشت:

افزودنی های غیر مجاز (اعم از اسانس و رنگ) چه در چای و چه در مواد غذایی دیگر ، اگر به صورت دائمی مصرف شود خطرناک و بعضا سرطان زا است.

سحری ، مسائل اقتصادی به ویژه سودآوری کم و واردات بی رویه ، تخریب باغ های چای و تبدیل آن به ساختمان با سودآوری بیشتر ، استفاده از دستگاه های قدیمی در فرآوری چای ، تمایل نداشتن بخش خصوصی به سرمایه گذاری و وجود قوانین دست و پاگیر را از مهم ترین عوامل کاهش میزان تولید و موفق نبودن چای ایرانی در رقابت با دیگر کشورها عنوان کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس ، بر لزوم حمایت دولت از چایکاران و جلب سرمایه های بخش خصوصی در این زمینه تاکید کرد و گفت: ایجاد واحدهای نمونه کشت و صنعت چای در استانهای مربوطه با تکنولوژی های جدید نیز سهم موثری در تقویت صنعت چای کشور و تولید محصولات سالم خواهد داشت.