سلامت پرتقال در هاله‌ای از ابهام/ استخرهای بنومیل عامل افزایش عمر پرتقال‌های چیده شده
از تولید ۱۶ میلیون تنی محصولات باغی در کشور، حدود چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تن آن را مرکبات تشکیل می‌دهد که دو میلیون و ۷۰۰ هزار تن آن در استان‌های شمالی و مابقی در جنوب کشور تولید می‌شود.
این در حالی است که همیشه مسئولان اعلام می‌کنند که علاوه بر کود، مصرف سم در ایران نیز در مقایسه با سایر کشورها ناچیز است؛ با این همه، این پرسش باقیست که آیا بدمصرفی و استفاده از سموم ارزان‌قیمت این روزها بلای جان مردم شده است؟
معاون فنی سازمان حفظ نباتات کشور معتقد است: ایران در منطقه‌ای گرم و خشک قرار دارد و بر اساس آمار، یک‌پنجم کشور آمریکا سم مصرف می‌کند و با وجود بدمصرفی در پاره‌ای موارد، همچنان سالم‌ترین محصولات دنیا را تولید می‌کند.
یحیی ابطالی می‌افزاید: عدم انطباق مصرف سم در محصولات تازه‌خوری چون خیار و گوجه‌فرنگی وجود دارد، اما محصولی چون پرتقال چون دوره کارنس دارد، وجود سم مشکلی برای سلامتی نخواهد داشت.
باغدار مازندرانی در واکنش به مصرف بی‌رویه سم و کود در تولید پرتقال می‌گوید: کودهای شیمایی به ریشه گیاه در فصل زمستان زده می‌شود و سم‌پاشی نیز دو بار در سال یکی اواخر اسفندماه قبل از گلدهی گیاه و دیگری در خردادماه زمانی که پرتقال‌ها به اندازه گردو است، انجام می‌شود و مابقی مواد شیمیایی که به گیاه داده می‌شود، به‌صورت مه‌پاشی و جهت تقویت انجام می‌شود.
سیدعلی حسینی خاطرنشان می‌کند: سم‌پاشی باغ‌های پرتقال در ایران همچون سایر کشورهای دنیا انجام می‌شود و تا زمان مصرف، دوره کارنس آنها طی می‌شود.
وی از تولید بسیار زیاد مرکبات در سال جاری سخن می‌گوید که اگر صادر نشود، ضرر زیادی متوجه تولیدکنندگان خواهد شد.
استخرهای بنومیل عامل افزایش عمر پرتقال‌های چیده‌شده
برای آنکه مدت ماندگاری محصولات کشاورزی به‌ویژه پرتقال بالاتر رود، در ایران روش‌های چندان مورد اعتمادی به‌کار گرفته نمی‌شود، زیرا تخلیه کامیون‌های حاوی پرتقال در استخرهای پر از قارچ‌کش بنومیل که شاید تاریخ مصرفش گذشته باشد و تبدیل به سمی نامعلوم شده باشد، شک و شبهه‌های مختلفی را به‌وجود می‌آورد که به اعتقاد عده‌ای از کارشناسان مانعی بر سلامت نیست و عده‌ای دیگر سرطان‌زا بودن محصولات فوق را مورد تأیید قرار می‌دهند.
کارشناس مبارزه با آفات در این باره می‌گوید: پرتقال‌هایی که حاوی یک لایه قارچ‌کش بنومیل است تا شش ماه قدرت ماندگاری دارد، اما به‌دلیل وجود این لایه شست‌وشوی این میوه با مواد شوینده قابل توصیه است.
رسول رمضانی ادامه می‌دهد: اگر پرتقال‌ها با آب خالی شسته شود، هیچ تأثیری بر پاک شدن این لایه از پوست پرتقال ندارد و ممکن است آلودگی ماده موجود از طریق دست‌ها در هنگام پوست کندن به مغز میوه و سپس معده انسان‌ها منتقل شود و مشکلات سلامتی رقم بخورد.
وی تصریح می‌کند: برخی تولیدکنندگان به جای رعایت موازین فوق و استفاده از سموم کم‌خطرتر، از سموم تاریخ مصرف گذشته استفاده می‌کنند و گاهی در محصولی مثل توت‌فرنگی، میزان باقیمانده سموم به پنج تا ۱۰ برابر حد مجاز می‌رسد.
معاون فنی اداره‌کل نظارت و ارزیابی فرآورده‌های خوراکی و آشامیدنی پایش محصولات کشاورزی طبق تکالیف قانونی برنامه پنجم توسعه را مورد تأکید قرار می‌دهد و معتقد است: از سال ۱۳۹۳ شناسایی وضعیت موجود در حال انجام است و از ۱۰ مرکز دانشگاهی کمک خواسته شد که هفت محصول کشاورزی ازجمله خیار، گوجه‌فرنگی، برنج، سیب درختی، سیب‌زمینی، پیاز و کاهو را از لحاظ میزان باقیمانده‌های سموم کشاورزی پایش کنند.
سهیل اسکندری یادآور می‌شود: در شش ماهه دوم سال ۱۳۹۴ تعداد محصولات مورد پایش به ۱۸ محصول رسید و نتایج مشخص شده به‌صورت محرمانه به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شد.
بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که اطلاعات مربوط به میزان باقیمانده سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی فوق به‌صورت محرمانه در اختیار مؤسسه تحقیقات خاک و آب است که در پاسخ به پیگیری‌های ما، مسئولان این مؤسسه مطرح کردند که ارگان دیگری مسئولیت این بخش را بر عهده دارد.
سازمان حفظ نباتات کشور نیز، روزهای پرتلاطمی دارد و برنامه‌هایی را برای کاهش باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی در دستور کار قرار داده که شک و شبهه را برای ناسالم بودن موارد مورد بحث در محصولات کشاورزی بیشتر می‌کند.
احتمال ضعیف مسئولان وزارت بهداشت از کشنده بودن سم بنومیل
اسکندری کددار بودن محصولات کشاورزی را عامل بازدارنده برای افزایش بی‌رویه باقیمانده‌های شیمیایی می‌داند و تأکید می‌کند: در حال حاضر پروسه فوق به کندی پیش می‌رود به‌گونه‌ای که در صورت اثبات عدم انطباق این کد با موازین بهداشتی در محصول تولیدشده، زمانی نتایج اعلام خواهد شد که محصول مصرف‌شده اثرات خود را بر بدن مصرف‌کنندگان گذاشته است.
وی همچنین می‌گوید: باید برای این مسئله ارزیابی خطر انجام شود تا عوارض سموم بر پوست محصولاتی چون پرتقال بررسی شود، اما کشنده بودن سموم قارچ‌کش احتمال ضعیفی دارد.
اسکندری آزمایشگاه‌های کشور را مجهز برای بررسی اثرات ۳۰۰ تا ۴۰۰ سم در یک ران می‌داند و می‌افزاید: آزمایشگاه‌های بیشتری در حال تجهیز است تا در حرکتی بزرگ بتوانیم پایش محصولات کشاورزی را با قدرت و با همکاری سایر بخش‌ها به انجام برسانیم.
اما وزارت جهاد کشاورزی چند سالی است که تولید ارگانیک و سالم‌تر و به قولی درج کد ۱۶ رقمی بر محصولات کشاورزی را آغاز و تاکنون برای ۳۷۵ هزار واحد تولیدی کد رهگیری صادر کرده است و این تعداد تا پایان سال و برنامه ششم توسعه رو به گسترش است.
مسئول کلینیک‌های گیاه‌پزشکی سازمان حفظ نباتات کشور معتقد است: این سازمان به‌صورت زنجیره‌ای قصد دارد کد ۱۶ رقمی را در محصولات تازه‌خوری اجرایی کند تا تفاوت کشاورزان منضبط به اصول با سایرین قابل تشخیص باشد و محصولات تولیدی‌شان هم در غرفه‌هایی خاص با قیمت‌های مشخص به فروش برسد.
محسن عصار خاطرنشان می‌کند: برای بهره‌بردارانی که اصول فنی را رعایت می‌کنند مشوق‌های خاصی همچون استفاده از خدمات درمانی رایگان و در نظر گرفتن مکان‌های خاص برای فروش محصولاتشان را قائل خواهیم شد.
وی ادامه می‌دهد: بهره‌برداری که تحت پوشش کلینیک‌های گیاه‌پزشکی بوده‌اند، به‌طور قطع محصولات تولیدی‌شان سالم‌تر از سایرین است.
عصار از آمادگی این سازمان برای تولید محصول سالم‌تر با نظارت‌های ناظران کلینیک‌ها خبر داده و تصریح می‌کند: کشاورزانی که تحت پوشش هستند با هزینه‌های مضاعفی برای آزمایش‌های خاک و سایر موارد روبه‌رو هستند که باید زمینه‌چینی برای عرضه محصولاتشان با قیمت مناسب به بازار انجام شود.
وی یادآور می‌شود: بازرسی، آزمایش‌های دوره‌ای و پرداخت حق نظارت ناظران هزینه دارد که باید برای کشاورزان صرفه اقتصادی داشته باشد که به سوی تولید محصول سالم‌تر حرکت کنند.
اما ایرانی که قابلیت و پتانسیل تولید بهترین محصولات زراعی و باغی را دارد، این روزها چنان برای دستیابی به خوداتکایی می‌جنگد که با توجه به تعجیل‌ها، سالم بودن یا نبودن سموم و سایر نهاده‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد و گاهی افزایش سرطان در کشور که به سونامی تبدیل شده به گردن کشاورز زحمت‌کش می‌افتد که با مصرف نادرست، عاملی برای مرگ هم‌نوعان خود شده است.