سازمان دامپزشکی کشور از نظر بهداشت و سلامت جمعیت دام و فراورده های خام دامی جایگاه ویژه و نقش برجسته ای در سلامت غذا و بهداشت عمومی جامعه انسانی و حفظ محیط زیست دارد.

در همین زمینه، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایرنا به مناسبت 14 مهر روز ملی دامپزشکی، با برگزاری میزگردی با عنوان «سلامت جامعه در گرو غذای سالم»، با حضور «مسعود هاشم زاده» معاون تشخیص و درمان، «داریوش جهان پیما» مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری های دامی، «فرهمند صالح زاده» معاون کل دفتر نظارت بربهداشت عمومی و «عادل حقیقی» رییس مرکز ملی تشخیص آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی کشور به بررسی و واکاوی این مهم پرداخت.

** سازمان دامپزشکی در بودجه طرح تحول سلامت دیده شود
«مسعود هاشم زاده» معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور درباره سهم دامپزشکی از بودجه سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و انتقال این سازمان به این وزارتخانه برای کسب بودجه از طرح تحول سلامت گفت: سازمان دامپزشکی زیر نظر وزارت جهاد کشاورزری جایگاه مناسبی دارد اما باید این سازمان به عنوان یک سازمان مستقل و متولی اولیه بهداشت و سلامت دام و انسان در بخشی از بودجه طرح تحول سلامت وزارت بهداشت، آموزش پزشکی دیده و مورد توجه قرار گیرد.
وی اضافه کرد: انتقال سازمان دامپزشکی به وزارت بهداشت تجربه جهانی خاصی ندارد و تعداد اندکی از سازمان دامپزشکی کشورها زیر نظر وزارت بهداشت است و در بیشتر کشورها این سازمان زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی (وزارتخانه تولید محصولات دامی و کشاورزی) قرار دارد و یا این که به طور مستقل عمل می کند.
وی با بیان اینکه سازمان دامپزشکی بیشتر کشورهای دنیا مستقل هستند افزود: زیر نظر یک وزارتخانه بودن به معنی عدم استقلال نیست اما باید سازمان دامپزشکی به عنوان یک سازمان متولی بهداشت جمعیت دام و در نهایت انسانی از لحاظ بودجه ای مشتقل تر دیده شود.
به گفته وی، سازمان جهانی دامپزشکی (oie) از تشکیلات مستقلی برخوردار است و بخشنامه ها و دستورالعمل های کنترل بیماری های دام و طیور و آبزیان و تجارت این بخش ها را مدیریت می کند.


** هنوز راهکاری برای قطع وابستگی مالی ناظران بهداشتی از کارفرمایان نداریم
هاشم زاده در ادامه به آیین نامه بهداشتی اشاره کرد که در مواد 18 و 19 آن به صراحت اعلام شده مسئولان فنی بهداشتی نباید ارتباط مالی با کارفرماها داشته باشند؛ اما راهکار عملی برای قطع این وابستگی وجود نداشته است.
وی افزود: دستورالعمل جدیدی در این رابطه داریم که اصلاح شده همان دستورالعمل قدیمی است و در دست بررسی قرار دارد تا در عمل به قطع این وابستگی بیانجامد.


** بزودی تخم مرغ کدرهگیری دریافت می کند
معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور افزود: امروز مرغ های بسته بندی شده دارای کد رهگیری منحصر بفرد هستند که اطلاعاتی همچون سابقه پرورش، خودروی حمل و نقل، دامپزشک ناظر و مزرعه پرورش انها در این کد مشخص شده است.
به گفته وی، آحاد مردم می توانند در صورت مشاهده هرگونه ایراد و اشکال در این مرغ ها، کد مربوطه را به سامانه های دامپزشکی ارسال کنند تا پیگیری های لازم انجام شود.
این مقام مسئول ادامه داد: به دنبال عملیاتی کردن کد رهگیری و شناسه برای تخم مرغ هستیم و اگر نتوانیم کنترل های لازم را در این محصولات داشته باشیم، تهدیدهای جدی برای جامعه به همراه خواهد داشت.
وی یادآورشد: پاستوریزه کردن محصولی مانند شیر فقط می تواند برخی ویروس ها را از بین ببرد، اما قادر به نابودی آلاینده های آن نیست و بر این اساس، لازم است تا محصولات خام و فرآورده ها از پایه سالم باشند.


** فعالیت های بهداشتی دامپزشکی و وزارت بهداشت جدا از هم نیست
«داریوش جهان پیما» مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری های دامی سازمان دامپزشکی کشور نیز در این میزگرد با بیان اینکه سهم سازمان دامپزشکی کشور از بسته سلامت ایران صفر درصد است، گفت: فعالیت های دامپزشکی در بخش بهداشت عمومی از طریق نظارت بر موادغذایی، کشتارگاه ها و تحقیقات مربوط به غذا و دارو و کنترل بیماری های مشترک بین انسان و دام انجام می شود.
وی افزود: متاسفانه سهم وزارت بهداشت در بحث کنترل بیماری های مشترک بین انسان و دام به طور صرف به آموزش عمومی اکتفا دارد درحالی که این اقدام نیز توسط سازمان دامپزشکی در جمعیت گروه هدف اجرایی می شود؛ این بدان معناست که در کنترل بیماری های مشترک بین انسان و دام و بهداشت عمومی جامعه پزشک و دامپزشک دوشادوش یکدیگر فعالیت می کنند و از یکدیگر جدا نیستند.


** 60 درصد بیماران بستری در بیمارستان ها بیماری مشترک انسان و دام دارند
جهان پیما براین باوراست که اگر سهم همه ارکان بهداشت جامعه درست دیده شود نباید سازمان دامپزشکی فراموش شود؛ متاسفانه در تعریف بسته تحول سلامت جامعه نگاهی به سازمان دامپزشکی نشده و این بدان معناست که ارکان بهداشت جامعه درست دیده نشده اند و در آینده بسته سلامت وزارت بهداشت با شکست مواجه خواهد شد.
به گفته مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری های دامی، طبق آمارهای منتشره، 60 درصد بستری بیماران در بیمارستان ها مربوط به بیماری های مشترک انسان و دام است که نشان می دهد که به همین میزان، برنامه های اعتباری، تدارکاتی و تجهیزاتی بسته طرح تحول سلامت صحیح نیست و بودجه این طرح فقط به بخش درمان سوق داده شده است.
وی افزود: این در حالی است که بخش عمده اقدامات بهداشتی و سلامت جامعه در عملیات تدارکات، تشکیل اکیپ ها، تامین واکسن و دارو و تجهیز آزمایشگاه ها دامپزشکی صورت می گیرد.


** توقف صادرات محصولات ایرانی با اجرایی نشدن فعالیت های دامپزشکی
مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری های دامی سازمان دامپزشکی کشور با بیان اینکه اکنون ایران در زمینه محصولات پروتئینی همچون گوشت سفید، تخم مرغ، دام زنده، آبزیان و لبنیات یکی از صادرکنندگان در جهان به شمار می رود، افزود: اگرسازمان دامپزشکی نتواند به درستی به وظایفش عمل کند و اعلام درستی از وضعیت کنترل بیماری ها نداشته باشد، به طور حتم صادرات ایران متوقف خواهد شد درحالی که اقتصاد غیرنفتی ایران به این موضوع بستگی دارد.
وی خواست، همه مسئولان بلندپایه کشور و دستگاه های همتراز، نگاه واقعبینانه ای به موضوع سلامت و نقش دامپزشکی در جامعه داشته باشند زیرا در کشورهای صنعتی، دامپزشکی از جایگاه ویژه و رتبه اول در بهداشت برخوردار است؛ در واقع نه فقط در سلامت جمعیت دامی، بلکه در سلامت جمعیت انسانی، اقتصاد ملی و درآمد ناخالص داخلی نقش بسزایی را ایفا می کند.


** کاهش بیماری های دامی با وجود کمبود اعتبارات و واکسن
جهان پیما گفت: سازمان دامپزشکی کشور با وجود کمبود اعتبارات، محدودیت ها و امکانات در سال های اخیر توانسته است با اقداماتش 53 درصد بیماری آبله، 58 درصد بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک، 70 درصد بیماری شاربون، 32 درصد بیماری مشمشه، 50 درصد بیماری برسلوز و 23 درصد سل گاوی و بیماری «لمپی اسکین» را به صفر کاهش دهد.
به گفته وی، با وجود اینکه برای کنترل بیماری تب مالت(برسلوز) بودجه کافی و واکسن مورد نیاز دراختیار سازمان نبوده اما این بیماری ها به شکل مطلوبی کاهش یافته است.
این مقام مسئول افزود: با وجود بیماری های مشترک بین انسان و دام، به طور مستمر خانواده دامپزشکی در معرض خطر گرفتن این بیماری های عفونی دامی هستند اما دست از تلاش برنمی دارند درحالی که مسئولان کشور، ارگان های همتراز، توجهی به این خانواده بزرگ و پرتلاش نمی کنند.
وی اضافه کرد: 50 سال گذشته برای بررسی بیماری ها، تکنیک های آزمایشگاهی نیز به همراه اکیپ ها وارد مزرعه می شد اما امروزه اگر بخواهیم چنین اقدامی انجام دهیم باید میلیاردها تومان هزینه کنیم که ممکن نیست.
جهان پیما با تاکید بر اینکه پیشگیری بهتر از درمان است، افزود: اما باید ارزیابی کرد چه میزان بودجه سلامت مملکت به سمت پیشگیری و چه میزان به سمت درمان سوق داده می شود زیرا برای اجرای پروژه های کنترل بیماری های مشترک، نیازمند بودجه و امکانات هستیم تا در آینده، بهداشت، سلامت و معیشت جامعه با مخاطرات مواجه نشود.
وی ادامه داد: متاسفانه رئیس دامپزشکی ورامین با وجود فشار کاری بالا و حساسیت منطقه در کنترل بیماری های دامی، حقوق ماهانه هفت میلیون ریالی دارد درحالی که این میزان با حقوق رئیس دانشکده پزشکی این استان قابل قیاس نیست.


** حفظ سلامت جامعه بدون حضور سازمان دامپزشکی ممکن نیست
«فرهمند صالح زاده» معاون کل دفتر نظارت بر بهداشت عمومی سازمان دامپزشکی کشور نیز در این میزگرد گفت: همه اعتبارات کشور در بودجه طرح تحول سلامت نباید صرف درمان شود بلکه باید بخشی از این اعتبارات در اختیار سازمان دامپزشکی به عنوان نخستین متولی سلامت جامعه و متولی پیشگیری از بروز و شیوع بیماری های مشترک انسان و دام قرار گیرد.
به گفته وی، 60 تا 70 درصد منابع بیماری منتقله به انسان از طریق غذا و فراورده های دامی همچون گوشت قرمز، سفید، تخم مرغ، شیرخام اتفاق می افتد که حفظ سلامت غذا و بهداشت عمومی بدون حضور سازمان دامپزشکی و دامپزشکان کشور امکان پذیر نیست.
وی با بیان این که سازمان دامپزشکی کشور نقش بی بدیلی در بهداشت عمومی و سلامت جامعه دارد گفت: وزارت بهداشت نه فقطبا اعتبار کنونی بسته تحول سلامت بلکه با 100 برابر این اعتبار نیز نمی تواند بدون همکاری سازمان دامپزشکی کشور موفق عمل کند.
معاون سازمان دامپزشکی تاکید کرد: اگر به دنبال سلامت جامعه هستیم باید دامپزشکی را در تحول سلامت وارد کنیم زیرا کمک به سلامتی مردم فقط ساخت بیمارستان نیست بلکه پایش باقیمانده سموم، داروها و مقاومت آنتی بیوتیک ها و کنترل بیماری های مشترک از جمله این اقدامات است.
وی براین باور است که اگر این سازمان در ریشه کنی بیماری تب مالت موفق نبوده و نتوانسته در طرح واکسیناسیون، همه دام ها را تحت پوشش قرار دهد به علت کمبود اعتبارات و نبود تجهیزات کافی همچون واکسن بوده است.
فرهمند با تاکید بر اینکه بیماری های مشترک بین انسان و دام قابل درمان نیست و در بیشتر موارد با مرگ و میر انسان ها مواجه می شویم، گفت: اعتبار طرح تحول سلامت نباید فقط در اختیار وزارت بهداشت قرار بگیرد بلکه باید دیگر دستگاه های متولی در این موضوع نیز دیده شوند زیرا بیماری دامی که به انسان سرایت می کند در بیشتر موارد قابل درمان نیست و باید پیش از ابتلای فراد کنترل شود.
معاون کل دفتر نظارت بربهداشت عمومی به اجرای طرح پایش بیماری های مشترک و باقیمانده سموم و دارو و مقاومت در مقابل آنتی بیوتیک ها از 16 سال پیش تاکنون اشاره کرد و افزود: در آن زمان برای صادرات آبزیان به اتحادیه اروپا 19 کارگاه تولیدی مورد پایش قرار گرفت و کد بهداشتی (ای.سی) دریافت کردند و اکنون ایران از کشورهایی است که بدون دغدغه به اتحادیه اروپا آبزیان صادر می کند.
وی یادآورشد: حدود هفت سال پیش نیز برنامه پایش شیرخام، عسل، تخم مرغ و گوشت قرمز و سفید، قزل آلا و سایر آبزیان ماهیان گرمابی و سردآبی نیز مورد پایش و ارزیابی این سازمان قرار گرفتند.
وی با بیان اینکه سازمان دامپزشکی کشور تنها ارگان تایید کننده و صادرکننده گواهی سلامت مواد غذایی و فرآورده های خام دامی برای مصرف داخل و سایر کشورهای جهان است، گفت: ایران یکی از نخستین کشورهایی است که برای مصرف مالاشیت گرین (ماده ضدعفونی کننده استخرهای پرورش ماهی که موجب سرطان نزایی می شود) ممنوعیت مصرف ایجاد کرد بنابراین تاییدیه دامپزشکی ایران مورد تایید کشورهای اروپایی است.
فرهمند یادآورشد: پارسال حدود 766 میلیون قطعه طیور در کشتارگاه های کشور و 2 میلیون 839 راس دام مورد بررسی و ارزیابی این معاونت قرار گرفت که از این حجم بیش از چهار میلیون فراورده خام دامی معدوم و از چرخه مصرف مردم خارج شد؛ اگر چنین اقدامی نمی شد هیچ بیمارستان و پزشکی قادر به کنترل گسترش بیماری های مشترک بین انسان و دام نبودند.
وی یکی دیگر از پایش های این سازمان را انجام آزمایش های میکروبی به شکل تصادفی دانست و گفت: به طور قطع فرآورده های خام دامی دارای مُهر و تاییدیه سازمان دامپزشکی کشور سالم است و مردم بدون هیچ نگرانی این محصولات را مصرف کنند.


** بکارگیری شیوه های نوین در تشخیص بیماری های دامی
«عادل حقیقی» رییس مرکز ملی تشخیص آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی نیز دراین میزگرد اظهارکرد: سازمان دامپزشکی در سال های اخیر نمره خوبی از نظر ارزیابی عملکرد کسب کرده که بطور نمونه می توان به ارزیابی اجلاس سازمان بهداشت جهانی دام (OIE) درکره جنوبی اشاره کرد.
وی افزود: این موفقیت با وجود نیروهای خُبره و متخصص حاضر در آزمایشگاه ها به دست آمده است.
به گفته این مقام مسئول، امروز سازمان دامپزشکی روش ها و تکنیک های جدید را در تشخیص برخی بیماری ها پایه گذاری کرده که از جمله آنها می توان به روش سی.اف.اس(CFS) در کنترل بیماری مشمشه و راه اندازی دستگاه سکوئنر در تشخیص ژنومی ویروس ها اشاره کرد.
وی خاطرنشان ساخت: پایش باقیمانده سموم، فلزات سنگین، آنتی بیوتیک ها و ... در حوزه کنترل کیفی مواد غذایی با نام ا.آر.پی(NRP) با نمونه گیری سالیانه در گوشت مرغ، تخم مرغ، عسل، ماهی، خوراک دام و ... در آزمایشگاه های مرجع و معین انجام می شود تا در صورت مواجهه با هرگونه خطر در یک فرآورده غذایی، به سرعت تشخیص داده شود.
حقیقی هشدار داد: در این زمینه با هرگونه تخلف به صورت قهری و بدون اغماض برخورد شده و محموله های فرآورده های غذایی آلوده به همراه واحدهای کسب مربوط، معدوم می شوند؛ زیرا ارتباط مستقیم با سفره غذایی مردم دارند.
حقیقی هشدار داد: در این زمینه با هرگونه تخلف به صورت قهری و بدون اغماض برخورد شده و محموله های فرآورده های غذایی آلوده به همراه واحدهای کسب مربوط، معدوم می شوند؛ زیرا ارتباط مستقیم با سفره غذایی مردم دارند.
وی اعلام کرد: برای انجام یک تشخیص به موقع و واکنش سریع، نیازمند آزمایشگاه های مدرن و مجهز هستیم، زیرا می توان ادعا کرد همه فرآیندهای سازمان دامپزشکی در دو مقوله آزمایشگاه ها و قرنطینه ها خلاصه می شود.
رییس مرکز ملی تشخیص آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی یادآورشد: در گذشته صادرات لبنیات در بخش غذا و دارو انجام می شد اما با توجه ه اینکه طرف روسی فقط سازمان دامپزشکی را تایید می کرد، پروتکل مربوطه به این سازمان واگذار و اجازه داده شد تا آزمایش های مربوطه در سازمان دامپزشکی و آزمایشگاه های تشخیص انجام شود.
به گفته وی، این آزمایش ها با موفقیت برای شیر خشک، پنیر و صادرات ماهی قزل آلا انجام شده است.
حقیقی بیان کرد: در بسیاری از کشورهای پیشرفته شاهدیم سازمان دامپزشکی به صورت مستقل عمل می کند تا آنچه مردم می خواهند در سبد خانوار خود خریداری کنند، محصول سالم باشد.
وی از انعقاد رابطه خواهرخواندگی مرکز ملی تشخیص با آزمایشگاه «پادوآ» ی ایتالیا و مرکز تشخیص بیماری های آبزیان با کشور دانمارک خبر داد که این مراکز می توانند به عنوان شعبه ای از این آزمایشگاه ها فعالیت کنند و در آینده نزدیک نیز مرکز تشخیص بیماری مشمشه با کشور آلمان همکاری های نزدیک خواهد داشت.