آمارهای گمرک نشان می دهد از ابتدای سال تاکنون 6 میلیون و 255 هزار و 937 تن مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 3 میلیارد و 998 میلیون و 892 هزار دلار صادر شده شده است که یکی از مهمترین محصولات صادراتی کشورمان هندوانه بوده است. 

 براساس آخرین آمارهای گمرک از ابتدای سال تاکنون 831 هزار و 686 تن هندوانه به ارزش 181 میلیون و 574 هزار دلار از کشور صادر شده، این در حالی است که 819 هزار و 65 تن هندوانه به ارزش 191 میلیون و 25 هزار دلار صادر شده بود.

در واقع می توان گفت از مجموع صادرات محصولات کشاورزی کشورمان در سال جاری هندوانه سهمی 8 درصدی از کل محصولات درصدی دارد.

اتریش، ارمنستان، استونی، افغانستان، امارات، اوکراین، آلمان، بلاروس، بلغارستان، بوسنی، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، آذربایجان، مقدونیه، رومانی، سوریه، سوئد، عراق، عمان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کویت، گرجستان، لبنان، لهستان، لیتوانی، مغولستان، هلند و یونان 33 کشور مقصد هندوانه تولید شده در کشورمان در جهان طی سال جاری بوده اند.

ضرورت کشت محصولات اساسی در کشور به جای هندوانه

با این حال در شرایط فعلی به دلیل وقوع جنگ اوکراین و روسیه به عنوان دو کشور بزرگ تولیدکننده غلات و دانه های روغنی و همچنین خشکسالی در بسیاری از کشورهای بزرگ تولید و تامین کننده محصولات اساسی کشاورزی، بیشتر کشورها به سمت کشت کالاهای اساسی، حمایت های گسترده از تولید این محصول و واردات و انبار کردن این کالاها و محصولات اساسی کشاورزی روی آورده اند.

در این میان حتی ترکیه که وضعیت آبی بهتری نسبت به ایران دارد و با احداث سد ایلیسو توانسته است منابع آبی کافی برای توسعه کشاورزی داشته باشد، به سمت کشت محصولات اساسی رفته، از کشت محصولات آب بر و جالیزی خودداری کرده است و با هزینه بسیار پایین اقدام به واردات این محصولات می کند.

یکی از این محصولات آب بر هندوانه است، به طوری که تنها برای تولید یک کیلوگرم از این محصول بسته به شرایط اقلیمی، بافت خاک و ارقام مورد استفاده 200 تا 400 لیتر آب مورد نیاز است. به همین ترتیب برای تولید یک هندوانه 10 کیلویی 4 هزار لیتر آب مصرف می شود.

از این رو با تصمیم دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی برای اجرای الگوی کشت و تغییر تولیدات کشاورزان به سمت محصولات اساسی، هم اکنون وزارت جهاد کشاورزی پس از کشمکش های فراوان با مجلس شورای اسلامی عوارض صادرات بر محصولات آب بر را به تصویب رساند تا با اعمال تعرفه سنگین روی صادرات محصولات جالیزی، مزیت کشت این محصولات و خروج آنها را از کشور از بین ببرد.

  مسئولان وزارت جهاد کشاورزی اعتقاد دارند کشت و صادرات محصولات جالیزی و آب بر در کشور توجیهی ندارد چنانکه کارشناسان نیز معتقد هستند ارزآوری صادرات محصولات آب بر نسبت به هزینه های تولید آنها در داخل کشور، رقم قابل قبولی نیست و لازم است برای صادرات آنها محدودیت هایی در نظر گرفته شود.

ابلاغ عوارض صادراتی برخی محصولات جالیزی در سال 1402

در سال جاری با توجه به نوسانات قیمت پیاز، سیب زمینی و خیار، وزارت جهاد کشاورزی بارها برای جلوگیری از صادرات این محصولات و کاهش قیمت داخلی، عوارض و تعرفه های صادراتی اعمال کرد ولی هر بار مجلس شورای اسلامی این تعرفه گذاری را به دلیل اینکه باید کشاورزان قبل از کشت محصولشان در این خصوص آگاهی می یافتند لغو کرد.

با این حال رسما چندی پیش بود که معاونت بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی در نامه ای به سازمان توسعه تجارت ایران، عوارض صادراتی برای محصولات جالیزی پیاز، سیب زمینی، گوجه فرنگی، هندوانه، خربزه، ملون و طالبی در سال 1402 را ابلاغ کرد تا مهری بر پایان صادرات گسترده محصولات جالیزی و آب بر کشورمان با قیمت پایین صادراتی و مصرف بالای آب باشد.

بر این اساس، میزان عوارض برای پیاز، هندوانه، خربزه، ملون و طالبی 100 درصد ارزش پایه صادراتی و برای سیب زمینی و گوجه فرنگی 70 درصد ارزش پایه صادراتی تعیین شده است.